Zij zijn allen gebonden door een “anti-corruptie pact”. De nieuwe Bulgaarse regering, die op maandag 13 december door het parlement werd goedgekeurd, heeft ervoor gekozen om de strijd tegen corruptie, een echte nationale plaag, tot speerpunt van haar beleid te maken. Een strategie die veel verwachtingen wekt bij de Bulgaren, die uitgeput zijn door twaalf jaar “Borissov-systeem”, genoemd naar de voormalige premier die tussen 2009 en 2021 aan de macht was. Van persvrijheid tot de uitroeiing van corruptie, de nieuwe regering begint haar taken in een mijnenveld.
Bulgarije, Europese rode lantaarn van vrijheden en kampioen van corruptie
Bulgarije en Roemenië strijden om de weinig benijdenswaardige titel van laatste wiel aan de wagen van een Europese Unie waartoe zij op 1 januari2007 zijn toegetreden. In 2020 blijft Bulgarije echter het laatste land van de Europese Unie wat het bbp per hoofd van de bevolking betreft. Ook de rangschikking van het land op het gebied van individuele vrijheden is niet briljant. Met een score van 35,11 in 2019 voor de persvrijheid bekleedt het de plaats van Europese rode lantaarn, achter Hongarije, waarvan de autocratische drift echter regelmatig in Brussel aan de kaak wordt gesteld. Wat de perceptie van corruptie betreft, zit Bulgarije op niveaus vergelijkbaar met Tunesië of Zuid-Afrika, zeer ver achter de Europese normen. Een echte afknapper voor een land uit het Oostblok, dat niettemin in de jaren negentig is begonnen met zijn economische liberalisering, zonder er echter in te slagen om op het gebied van politieke vrijheden de erfenis uit het verleden volledig uit te wissen.
In de zomer van 2020 begon het systeem-Borissov in te storten. In maart 2019 kwamen de eerste barsten aan het licht, na onthullingen over corruptie bij verschillende personen van GERB, de partij van de premier, en van de regering, waaronder de ministers van Sport, Energie, Cultuur en vooral van Justitie. In de zomer van 2020 braken grote demonstraties uit in de belangrijkste steden van het land, met name in Sofia, om het aftreden te eisen van een regering die impopulairder was dan ooit. Het is een bijna trieste banale episode die de boel in vuur en vlam zette. Op 7 juli gaat de voorzitter van een van de belangrijkste anticorruptiepartijen, Hristov Ivanov, naar een strand dat volgens hem illegaal is geprivatiseerd door een oligarch om het oppotten aan de kaak te stellen. Zijn evacuatie, onder leiding van elitepolitieagenten van het Borissov-regime, leidde tot grote verontwaardiging in het land. De beweging, die al snel de bijnaam “Bulgarian Night Up” kreeg, blijft heterogeen en verenigt pro-Europese en liberale jongeren, maar ook traditionele socialistische activisten, milieuactivisten en, in mindere mate, sympathisanten van extreem-rechts die zich bij de mobilisatie aansloten.
Bij de parlementsverkiezingen later kreeg een coalitie die gebaseerd was op corruptiebestrijding duidelijke instemming van de bevolking, waardoor de bladzijde van het Borissov-tijdperk kon worden omgeslagen.
Veelvuldige schendingen van de persvrijheid
In Bulgarije zijn het bedrijfsleven, de politiek en de mediawereld inderdaad zeer nauw met elkaar verbonden. Waar de meeste Europese nieuwsredacties min of meer onafhankelijk blijven van hun zeer machtige aandeelhouders. Deze vermenging van genres heeft geleid tot het ontstaan van een kaste op het kruispunt van deze werelden. Ivo Prokopiev is het meest emblematische voorbeeld. Hij is eigenaar van het weekblad Capital en beschikt over een netwerk van journalisten in de meeste papieren en webperstitels in Bulgarije, waaronder de particuliere televisiezenders bTV en NovaTV, waardoor hij grote invloed heeft in het land. en positioneert hem als een van de oligarchen met de grootste media-invloed in het land. Het financiële conglomeraat van Ivo Prokopiev bezit verschillende gelieerde ondernemingen, met talrijke deelnemingen in de energiesector,
Het systeem Borissov is vooral een pers onder bevel. “Zijn machtsovername viel samen met de verdwijning van bijna alle onafhankelijke media”, zegt Simeon Djankov , de voormalige minister van Financiën van het land (2009 en 2013) en nu econoom bij het Peterson Instituut, tegen de krant Le Monde. “Het recht op informatie maakt in Bulgarije een diepe crisis door” , aldus het hoofd van het EU/Balkan-kantoor van Verslaggevers zonder Grenzen. Toegegeven, repressie of geweld tegen journalisten is uiterst zeldzaam.
Anderzijds worden” roddelbladen, online nieuwssites en televisiekanalen door lokale oligarchen gebruikt om hun invloed uit te oefenen, de reputatie van tegenstanders te ruïneren en de publieke opinie te manipuleren” , bevestigt de ngo International Research and Exchanges Board( IREX). In 2017 stelde de voormalige procureur-generaal van het land, Nikola Filchev, publiekelijk omkooppogingen van Ivo Prokopiev tegen hem aan de kaak om zijn hulp te verkrijgen, waarbij zijn weigering hem talrijke aanvallen van Prokopievs media had opgeleverd. De Vereniging van Bulgaarse Journalisten wijst er ook op dat 92% van hen erkent dat hun werk regelmatig wordt geparasiteerd door vormen van politieke en economische inmenging, aldus Quentin Joigneaux, in een artikel gepubliceerd op de blog Taurillon.
Het schandaal van de COVID-steun aan de economie
In de afgelopen maanden heeft de toewijzing van overheidsgelden aan particuliere ondernemingen in het kader van steun aan de economie opnieuw de machtige verwevenheid aan het licht gebracht tussen zakenkringen dicht bij de macht en de politieke wereld. Volgens de Franse krant Liberation hebben zeven bedrijven een kwart ontvangen van de 7,1 miljard euro aan fondsen die bestemd waren voor bedrijven tijdens de gezondheidscrisis. Bedrijven die systematisch geleid worden door familieleden van de GERB, de partij van Borissov.
Als het systeem van Borissov zo lang heeft kunnen standhouden, is dat vooral te danken aan het vermogen van de premier om de belangrijkste politieke kloof van het land, die nog steeds grotendeels gebaseerd is op de scheiding tussen pro-Russen en pro-Europeanen, fijn uit te spelen. . Zijn herhaalde oproepen aan Brussel hebben hem brede sympathie van de Europese kanselarijen opgeleverd en een relatieve tolerantie voor corruptie en persvrijheid. Maar de tijd van afwisseling is aangebroken en markeert het einde van een tijdperk en het begin van een ander, dat veel hoop inhoudt.
